Ik was een beetje te laat, mijn kussentje vergeten

9:29 Verhoren onderzoeksrechters en politiemensen

De onderzoeksrechters en de politiemensen stellen zich voor en leggen de eed af.
Onderzoeksrechter Burm zit vast in München omwille van het weer, de luchthaven is gesloten.

Er wordt een powerpoint gepresenteerd.

Ze geven een overzicht van het dossier en de onderzoeken.

Burgerlijke Partijstelling

De familieleden van de slachtoffers namen het initiatief door burgerlijke partijstelling, dit wil zeggen dat ze naar een onderzoek vragen bij de onderzoeksrechter, eventueel betalen ze een soort waarborg. Gewoonlijk wordt een onderzoeksrechter aangesteld door het parket, maar dit is een weg voor mensen met wat koppigheid.

Context Guatemala

Vanaf het begin van de republiek werden de boeren uitgebuit.

United fruit company, begint te investeren in Guatemala.

In 1945 beginnen 10 jaar van echte democratie met Arévalo en Árbenz president, de “Guatemalaanse lente”. De landhervorming van 1953 , valt in slechte aarde bij de United Fruit Company, ze verliezen grond (er is schadevergoeding en het gaat om braakliggende gronden) met hulp van de VS en CIA komt er een staatsgreep , de grond wordt terug geschonken aan united fruit company. In 1960 start de burgeroorlog. De repressie start, het systeem van “nationale veiligheid” start in gans Latijns Amerika

Het Anti-communistische standpunt van leger, wordt via Scuela de las Americas verspreid tot in de opleiding van de lagere kaders. Doel : uitroeiing communisme en gewapende opstand met doodseskaders, foltering, moord en verdwijningen. En dit bij studenten, politici,… eerst door private personen, later door leger overgenomen.

Vanaf september 1981 worden de PAC’s (burgerwachten) gevormd, burgers worden verplicht deel te nemen aan gewelddaden van het leger.

In 1982 verenigen EGP, FAR, ORPA en PGT-NDN zich in het URNG (Guerilla). Op 29 december 1996 eindigt de burgeroorlog na 200 000 moorden en verdwijningen, 440 dorpen volledig vernield

De rol van de katholieke kerk

Eerst was ze aanhanger van het anticommunisme (1962-65) maar ten gevolge van de bisschoppenconferentie van Medillin ligt de nadruk op de uitgeslotenen, de bisschopen van Latijns-Amerika gaan naar vorming van kerkelijke basisgemeenschappen. Scheutisten in Esquintla hielden zich bezig met pastoraal vormingswerk basisgemeenschappen, in 1978 CUC comité voor boereneenheid, intensieve bijdrage, coöperatie, parochiemedewerkers en catechisten, standpunten innemen en komen zo in conflict met grootgrondbezitters, bedrijven en regering.

Het onderzoek

De onderzoeksrechter is door de koning benoemd bij de rechtbank van eerste aanleg, zij doen onderzoek à charge en à decharge, als het onderzoek af is geven zij het door aan het openbaar ministerie om de vordering te doen.

De onderzoeksrechter, als onafhankelijke magistraat, mag meer onderzoeksdaden doen dan het openbaar ministerie zoals huiszoekingen, taps, expertises en hij kan ook vragen stellen zoals openbaar ministerie aan buitenlandse overheden.

De onderzoeksrechter heeft geen bevoegdheid in het buitenland hij kan daar gaan als gast van de lokale overheden en hangt dan van hun acties af.

Soms zijn er akkoorden, niet in het geval van Guatemala. Guatemala had de verbindingsofficier heeft veel masseerwerk gedaan, het ging immers over gezagsdragers. Ook de context was bijzonder, met een voormalige militaire dictatuur, en die mensen lopen daar nog altijd rond. Ze vragen verklaringen van slachtoffers via het Guatemaalteekse apparaat waar ze niet per sé vertrouwen in hebben.

Maar bij het de rogatoire commissie was de samenwerking vlot, rekening houdend met de typische situatie.

Soms kwam er ook geen antwoord op de rechtshulpverzoeken, niet alleen van Guatemala. Internationale rechtshulp speelde in deze wezenlijke rol.

In eerste instantie werden volgende stappen doorlopen:

1. Klachtbevestiging
2. Eerste verhoren, overmaken documentatie
3. Opvragen dossier buitenlandse zaken
4. contacten Amnesty International /HRM
5. Verder onderzoek
6. Vragen en interpellaties Kamer en Senaat
7. Rogatoire opdrachten (Spanje, Duitsland, Guatemala, Vaticaanstad, VS,…)
8. Vertalingen en analyses documenten
9. Rehmirapport (nunca mas) en rapport van de waarheidscommissie (CEH)
10. De beschuldigden

Bij vele van de verhoren werd eerst de context geschetst. Een context van zeer zware repressie, er is de facto geen rechtstaat.

Van de ambassadeurs onthouden we:

De grote ongelijkheid, indianenbevolking heeft niets te zeggen. Het kadert in koude oorlog, bevrijdingstheologie, viseren van geestelijken.

De regering start onderzoeken bij verdwijningen of moorden maar nooit resultaten.
Serge had afstand genomen van Scheut, vandaar lauwere respons van nuntius in tegenstelling tot Paul Schildermans. De moord op Walter was een politieke moord, en dus geen onderzoek, geen opheldering.

De belangen van grootgrondbezitters, de heersende politieke leiders en militaire apparaat kregen de prioriteit. Ambassadeur Willy Stevens was ervan overtuigd dat er officiële documenten moesten bestaan. Hij was er zeker van dat Serge ontvoerd werd door het leger.

Een anonieme getuige, werd via Amnesty International aangebracht. Hij had verdwenen en vermoorde familieleden. Schrijnende verhalen. Verdwenen vaak niet teruggevonden, of een gebonden en gefolterd lijk in de gracht. Hij wilde zijn klacht bijvoegen. De algemene context werd geschetst. Hij wilde ook een lijst overhandigen van vermoorde en ontvoerde slachtoffers van het regime, ook mensen die “verklikt” werden onder foltering. Ofwel werden ze daarna geliquideerd of werden ze informant. Uit de lijst blijkt ook hoe namen worden genoemd, en deze mensen later opgepakt. Er was een duidelijke systematiek. Amerikaanse religieuzen is hetzelfde ondergaan. Het document werd later ook via Kate Doyle binnengebracht. Dit was nog uitgebreider. Het geeft de planmatigheid aan. “code 300 = liquidatie”, “se fué x” = in de vlucht geliquideerd.

Anonieme getuige was woordvoerder van de minister binnenlandse zaken (Alvarez Ruiz), hij gaf aan hoe de situatie was, maar zat dicht bij het centrum van de macht. Hij gaf aan dat er een nationaal moordprogramma was. Er moeten nog wel hier en daar documenten voorhanden zijn. Dit gebeurde ook vaak door het EGP, bedacht door minister binnenlandse zaken. Er is een document van verschillende raadgevers (VS, Chili, …) hoe bevolking moest worden onderdrukt en geëlimineerd. Na bezoek Amnesty internationaal aan de minister binnenlandse zaken, waar hij verklaarde “er zijn geen politieke gevangenen” zei hij al lachend, “er zijn er geen, want ze zijn allemaal dood”.
Er zijn linken tussen de verschillende ministeries en de doodseskaders. Hij verwijst ook naar Arredondo en commando 6. (politieke misdaden, orders van Chupina) Buitenlandse religieuzen werden gezien als verantwoordelijk voor het gewaarmaken van de bevolking van hun toestand en dat werd niet gewenst.

ESA (geheime anti-communistische leger) was een onderdeel van het leger. De policia judicial, hing af van nationale politie, en een commando 6 werd opgericht om te kunnen ageren zonder tussenkomst van rechters.

Francisco Harren (overleden scheutist) was pastoor in la democracia, Esquintla, en heeft samengewoond met Rios Montt, hij was zijn vertrouwenspersoon, vanaf 1969, Medillin, was er een andere aanpak van de kerk, vooruitstrevend met nieuwe pastorale aanpak. Dit werd oogluikend toegestaan, maar werd niet was door alle geestelijken en de kerk toegestaan. Dit vooral onder invloed van Mario Coolen is de CUC opgericht in Esquintla. De bisschop Rios Montt liet hen begaan Na de moord op Oscar Romero in El Salvador steunde Rios Montt meer.

Walter

De bevrijdingstheologie beoogde de steun aan de armen en mensen die het moeilijk hadden. Door dit engagement van Walter voor de armen werd hij al als communist afgeschilderd. Religieuzen werden aanzien als communisten en staatsvijand. Door de doctrine van de veiligheid van de staat, werd Walter als subversief element gezien, organiseerde wat, was betrokken bij de arme bevolking. Bedreigingen, telefonisch, inscripties. Het was oncomfortabel en risicovol. Walter heeft altijd geweigerd Guatemala te verlaten.

De sfeer in de finca’s werd heel grimmig. Walter gebruikte harde taal tegen de fincero’s, zijn preken waren zeer fel en zijn dat gebleven, er waren verklikkers (oreja’s, bandopnemers) in de kerk, de kapperszaak bij de kerk was daarvoor bekend.

Na de moord op Walter herschikt bisschop Rios Montt (broer van later dictator Rios Montt) zijn perlatuur, er wordt een vergadering gehouden en een brief voorgelezen van Walter Widmann, een grootgrondbezitter die de bisschop aanmaant om zijn priesters in de hand te houden en zich niet te bemoeien met politiek. Antoon Van De Meulebroecke (overleden Scheutist) had nog een cassette van die vergadering, aan de hand daarvan is de brief van Widman terug samengesteld.

De bisschop wilde niet meer dat Walter Widmann nog een bijdrage betaalde aan de kerk.

Sabine Mortier (zuster van de Jacht) Was in Santa Lucia Cotzumalguapa, heeft schoten gehoord, zuster van de jacht. 1 jaar later werd ook zij bedreigd door het ESA

Wat heeft het vredegerecht gedaan na de moord op Walter? Het was afgebrand, geen archieven, geen archieven brandweer. ESA pamfletten tegen Walter werden niet gevonden. Wel een pamflet van 1978 met verschillende doodsbedreigingen aan anderen.

Bij het verhoor wetsdokter die lijkschouwing deed van Walter, bleek dat er geen autopsierapport bestaat. Hij herinnerde zich wel de zeer grote schade aan de organen. Er waren kogelhulzen ontdekt alles zou in het onderzoek moeten zitten van de overheid, maar dat werd nooit gevonden.

De rechtstreekse verslagen van de nuntius naar het Vaticaan ontving het onderzoek uitzonderlijk van het Vaticaan. Dit waren verslagen van vlak na de feiten. Op 16 mei 1980, 2 weken na de ontvoering van Conrado en vlak na de moord op Walter.

Voor de moord op Walter, was, naar de mening van de aanwezigen de houding van de Nationale Politie opzienbarend die vlak bij zat maar niets ondernam en niet onderzocht

Conrado de la Cruz en zijn koster, werden op 1 mei ontvoerd door zwaar bewapende mannen in burgerkledij die hen in een jeep sleepten zonder nummerplaten.
De Nuntius probeert tussen te komen bij de overheden, voor de verdwenen Conrado. Hij probeert op 3/4 mei maar krijgt geen contact met de regering maar wel via de kardinaal. Bisschop Rios Montt vat hooggerechtshof voor Habeas Corpus.

De minister van buitenlandse Zaken zegt, na moord op Walter, wie buiten de lijntjes kleurt moet er de gevolgen er maar van dragen “als priesters verklede communisten dulden wij niet in Guatemala”.

Monseigneur Bivenzi (Nuntiatuur) schrijft naar zijn oversten dat hij uit geloofwaardige bron heeft vernomen dat de president het system van een kruisvaart tegen het communisme tracht van alles dat naar communisme ruikt te vernietigen

De vice-president is vertwijfeld over de situatie en stuurt brief naar kerkleiders, om beroep te doen nop het morele gezag van de paus.

Paul Schildermans

Paul Schildermans heeft zijn ontmoeting met het regime ter nauwer nood overleefd, maar vertelt het na en legt uit hoe hij werd ontvoerd en gefolterd. Gewapende mannen vallen bij hem binnen in de pastorij. Hij en zijn bezoeker worden ontvoerd, gekneveld. Ze komen terecht in een schooltje, alles is zeer gestructureerd. Het verhoor begon door een kapitein, ze waren op zoek naar Serge Berten, hij had hem lang niet meer gezien. Was al jaren niet meer op de pastorij.
Er werd hen een bijzonder pijnlijk product in hun ogen gespoten, het heeft lang geduurd voor de pijn stopte.

Bij de ondervraging zijn Oscar, José, Guillermo (oud cuc leden) ook aanwezig. Er wordt gevraagd naar Mario Coolen, Serge Berten en naar Vicky, een Spaanse legerzuster. Ze vermoeden ondervraagd te zijn door Pelecer (een jesuit die waarschijnlijk onder invloed van zware foltering is overgestapt naar het regime en hen hielp).

Op een geven ogenblik merken ze een kentering en dan wordt het iets losser en dan belanden ze in een voertuig, ze worden vriendelijker behandeld, rijden een aantal uren, boeien worden weggenomen en dan bij de nuntius afgezet. De nuntius vangt hen op en ze gaan naar binnen.
Deze verklaring zijn te zien in de context van andere verklaringen zoals van Bisschop Rios Montt. De nuntius is tussengekomen. Omdat de bewaker bij Paul zou neergeschoten door halfbroer van de bewaker die soldaat was, was het duidelijk was dat ze ontvoerd waren en de tussenkomst effect heeft gehad. Deze tussenkomst was er niet altijd.

De minsiter van defensie is bij de Nuntius geweest en toonde kopies van 2 documenten die gevonden waren en die het leger stoorden, volgens Paul waren die niet in zijn pastorij.
De nuntius kreeg te horen dat Paul Schildermans het land uit moest, dat is ook gebeurd.

Lokale commandant kolonel Abadia zou gezegd hebben dat hij die pastoor een kogel door de kop zou schieten.

Serge Berten

°1952-07-13, studeert op het IPSOC voor sociaal assistent, vertrekt op 1 april 1975 naar Guatemala als stagiair leken helper in pastoraal verband. (via Volens vrijwilliger statuutdat wordt verleng tot sept 81)

Hij gaat naar Tiquisate en la Nueva Coneption. Legt zijn eeuwige geloften af en had tijd tot 1981 om studies te hervatten. Ging naar België en dan terug naar Guatemala 1981-09-28, in 1981-10-12 ondertekent verklaring dat hij Scheut van enige verantwoordelijkheid ontslaat. Door advocaat geauthentiseerd.  

Op 1982-01-19 wordt Serge slachtoffer van een gewelddadige ontvoering, op 21 januari wordt Ambassadeur Lansloot geïnformeerd door anonieme telefoon. De Ambassadeur neemt contact met ministers en nuntius, die laatste komt niet tussen. 1981-02-10 wordt de nationale politie verzocht onderzoek te doen. (van een echt onderzoek heeft de Belgische rechercheur nooit iets gezien)

Enrique Corral Alonso, die zelf aan de ontvoering van Serge en anderen kon ontsnappen. Enrique geeft aan dat Serge lid was van het EGP, voor politieke vorming, niet bij de militaire structuur. Hij had niet de indruk dat ze gevolgd werden, maar dat het toeval was, maar dat het gezelschap opviel. Ontvoering past in het plan van de overheden. Hij heeft niets meer gehoord nadien van Serge, behalve geruchten. Maar niets werkbaars.

Uit de rapporten van de monitordienst voor de detectives van de nationale politie bleken veel activiteiten zonder veel details voor de dag van de verdwijning van Serge. Het heeft tot 1984 geduurd eer volgens de rapporten ontdekt is dat hij terug in het land gekomen was.

De politiediensten waren op zich wel goed op de hoogte van de situatie van Serge (loskoppeling Scheut enz) Ambassadeur Landschot heeft ook informatie gegeven over de loskoppeling.

Ward Capiau

Geboren in opbrakel (°1950-01-07), Maatschappelijjk assistent.
In mei-augustus 1980 is hij in België vertelt dat hij een relatie heeft met Juventina. Hij heeft nooit gezegd dat het gewapend verzet was.
Op 22 okober krijgt de ambassade van de VS bericht over een lijk dat westers lijkt, via andere ambassades werd hij geïdentificeerd. Gedood door 6 kogels en op 24 oktober 1981 begraven in massakerkhof.
Juventina herkent de kledij
Er zijn drie versies :

• Door het leger, neergeschoten bij een vluchtpoging,
• Afspraak rivaliserende verzetsgroep die misliep
• In 1999 getuigt Garcia, medeverzetstrijder van EGP gesprek met Ward Capiau over overstap en merkte vliegtuig op, ze hebben het gesprek beëindigd, ieder ging eigen weg, Garcia heeft 2 pickups gezien en zag dat die Ward hebben doodgeschoten, nooit kogelhulzen aangetroffen door Amerikanen.

Rogatoire commissie Guatemala

Bisschop Rios Montt

Prelaat van Esquintla, verantwoordelijke van de katholieke kerk van Esquintla. Hij werd in 1974 tot bisschop benoemd. En heeft Walter zeer goed gekend en had een goede en frequente relatie. Walter had een sterk karakter. Hij wist van bedreigingen via post, telefoon, ook via vertrouwenspersonen.
Na de begrafenis werd hij bij omgeving president geroepen, in de residentie van de persident, waar hem werd gezegd dat hij bij de begrafenis omringd was door communisten, hem vielen vooral de zwaarbewapende legervoertuigen op. Montalban en Chupina waren aanwezig tijdens dat gesprek dat een hele ochtend heeft geduurd. Volgens Montalban was hij communist, hij antwoordde dat ze dat dan maar moesten bewijzen.
Hij kreeg als raad Walter te begraven, niets meer.
De tussenkomst Nuntius kon niet bij Conrado.
Een rechter, mogelijk vrederechter vertelde hem dat er niets meer kon gedaan worden.
Hij heeft tijdens preek niemand beschuldigd maar zei wel dat de overheid een onderzoek moest instellen, omdat dat de wet was.
Het leger en de grootgrondbezitters wilden iemand executeren, als voorbeeld, of hij nu belangrijk was of niet.
Er was een sterk detachment van het leger in SLCotz en Esquintla en in puerto san José een luchtmachtdetachment.

De verdachten

Ze werden verhoor door Guatemalteekse overheden.

• Benedicto Lucas Garcia
• Chupina Barahona
• Pedro Garcia Arredondo
• Mendoza Palombo
• Manuel Antonio Callejas y Callejas (later verhoord niet in aanwezigheid van de Belgische delegatie)

De beschuldigden hebben niets gezien, niets gedaan, niets gehoord.

Menoza Palomo, trachtte de Belgische delegatie te intimideren, ze werden verzocht de plaats te poetsen, ze kennen de wet niet, ze moesten daar niet zijn.

De verdachten hebben bij hun ondervragingen altijd beroep kunnen doen op een advocaat.

Bij rechtshulpverzoeken hebben een aantal getuigen geweigerd en namen eventueel een advocaat , daardoor werden ze niet ondervraagd.
De Guatemalteekse overheden was zeer formalistisch, zeer veel papier, veel tussenkomst van rechtbanken en nog meer papier.

16:13 Christian Tomuschat

87 jaar, professor rechten, Duitser en legde zijn eed af in het Nederlands.

Hij is sinds 1995 op emiritaat.

Hij heeft een uitgebreide achtergrond als rechtsgeleerde in Duitsland en was lid van de mensenrechtencommissie bij de verenigde naties. Deze commissie bestaat uit 18 onafhankelijke leden.

Hem werd gevraagd of hij bereid was om de coördinatie een waarheidscommissie op te nemen. Een Guatemalteekse van indiaanse oorsprong, tweede Guatemalteekse advocaat, en hij als 3e neutrale positie. Het was grote uitdaging. Het resulteerde in het CEH rapport.

Het was ook een grote eer en ook voor de bondsrepubliek Duitsland, de waarheidscommissie leiden, na de geschiedenis van Duitsland ten tijde van de nazi’s.

Hij heeft het heel graag gedaan, het was moeilijk omdat het op nadrukkelijk aanvraag van VN, naar voorbeeld van Argentinië en Chile, ook om op te helderen wat er was gebeurd om tot dit resultaat te komen. Dit boogde zich op een overeenkomst tussen de regering en de guerrilla. Er waren 4 verschillende guerrilla die samen UNRG werden. Na begin 1966 die in de 80 jaren naar haar einde gingen, had de regering ingezien dat ze het niet met geweld alleen kon afdwingen. Het was in het begin moeilijk omdat ze niet met revolutionairen aan 1 tafel te zetten, maar dan werd onder invloed van de kerk gewerkt aan verschillende akkoorden om zo stap voor stap tot vrede te komen via Oslo akkoord, zo kwam er een volledig vredesverdrag. December 1996 verdrag afgesloten, en daarmee werd ook de vraag naar de waarheidscommissie acuut. Daar is Tomuschat gevraagd om als coördinator de voorzitter te worden, gebaseerd op de voorafgaande ervaringen. Het opzetten van de commissie was moeilijk omdat de VN niet voor de centen had gezorgd. Maar eerst moesten de commissarissen de budgetten moeten vinden, ze hebben dat getracht om aan de miljoenen te komen via de westerse ambassades, niet om de commissarissen te betalen, maar om een stem te kunnen geven aan de slachtoffers van het geweld, om zo tot een rapport te komen. “We konden dus niet werken met een hoofbureau in de hoofdstad, maar er moesten regionale kantoren komen in het hele land, zodat mensen de mogelijkheid te geven de waarheid te brengen. Zo hebben we 200 mensen tewerkgesteld gedurende 2 jaar. Die moesten dan in de kantoren hun rapporten schrijven. Dat was niet zo eenvoudig in het begin, omdat de mensen niet wisten wie we waren en dachten dat we van de regering waren, we waren echter volledig onafhankelijk.” Noorwegen en Zweden waren de eersten om hen 1 M$ ter beschikking te stellen. Commissarissen waren niet betaald, wel kosten zoals hotel en transport werden vergoed. “We hebben het meeste te proberen te doen. De regering mee laten werken was vooral moeilijk. We wilden weten hoe het militair werkte. En hoe dit werd gerapporteerd. Het militair heeft altijd verklaard dat er geen rapportering was. We kregen enkel de jaarrapporten. Altijd zeer algemeen, maar het werd wel duidelijk wat de houding was tegenover de indiaans bevolking. Het was duidelijk dat deze racistisch werden georiënteerd, volgens het leger waren de indiaanse bevolking niet de echte bevolking. Wel waren ze een onderdeel van het veiligheidsapparaat. De officieren waren wel blanken.” “We hebben aan veel dingen deelgenomen, onder meer het opgraven van massagraven. We zijn ook rondgereisd om de regionale bureaus te ondersteunen. In het noordwesten werd door vrouwen gebruik gemaakt om hun ervaringen te vertellen, het leek op een therapeutische ervaring. Voor het eerste konden ze spreken met iemand die hen verstond.” Deze verklaringen moesten worden gebundeld. Dat waren de laatste maanden van hun tijd in Guatemala. Maar hun mandaat zou maar 6 maanden zijn, maar na korte tijd bleek dat onmogelijk was om te rapporteren over een 30 jarige burgeroorlog met  200 000 slachtoffers, daarom is de periode een paar keer verlengd. Da’s een informeel akkoord geweest. Het zijn vooral de individuele getuigenissen, die de basis waren van de rapportering. Ze besloten dan ook dat het onvoldoende was om individuele verklaringen op te nemen. Ze hebben de achtergrond toegelicht, maar er werd gekozen om bepaalde paradigmatische gevallen te documenteren. Ze hebben dan ook een heel pak aparte gebeurtenissen beschreven om de mensenrechten schendingen duidelijk te maken, dit is een werk van verschillende boekdelen. Het was niet alleen de geschiedenis weergeven, maar ook suggesties maken voor de toekomst.

“Het was ons duidelijk dat de toekomst van de bevolking in de handen van de bevolking moet liggen, en het was dus  niet nuttig om als alwetende op te komen, maar er werd voorgesteld om een sociaal forum te maken waar ze de verhoudingen konden voorstellen.” Dit heeft 2 of 3 dagen geduurd, maar het was een enorm succes. Veel ngo’s zijn samengekomen met rapporten over wat er moest gebeuren, een enorm lange lijst met voorstellen. Maar ze moesten binnen bepaalde grenzen moesten blijven. Het was hen bewust dat niet elke schade kon worden uitbetaald, maar de ergste schade zou moeten worden vergoed. In de aanbeveling zit ook het eren van de slachtoffers en herinneringen aan het verleden. “Onze aanbevelingen waren nooit excessief. We willen een bijdrage leveren, we konden slechts raad geven, maar de verantwoordelijkheid lag bij de Guatemalteekse samenleving.”

De basis was dat de regering de indianen niet zagen als de echte bevolking, in het staatsbestel was er ook geen vertegenwoordiging van hen.
De katholieke kerk werd gezien als vijand, maar ook binnen de kerk was er ook een tweespalt.
Vraag assessor: Zijn er rechtszaken geweest tegen de repressie?
Tomuschat weet van geen rechtszaken, er was gewoon geen vervolging, justitie lag lam. Met klachten kon je niks verkrijgen, er was geen hulp van de staat, en soms heeft de guerrilla de bevolking geïntimideerd.
Geen rechtszaken tijdens de werken van de commissie.
Uit z’n pv vertelde hij dat gewoon sociaal engagement werd gezien als subversief. Het was een interguatemaalteeks gevecht tussen klassen in het land, en iedereen die zich voor sociale rechtvaardigheid inzette moest rekenen op vervolging.

Hij heeft getracht Lucas Garcia te ondervragen, om hem vast te nagelen op de situatie. Het is niet gelukt in de 6 uur, hij was een fan van Frankrijk en het leger van Frankrijk, en ze zijn nooit tot de zaak kunnen komen.

Wat over paramilitaire groeperingen?

Hij staat achter het rapport en de tekst erin. De bedoeling was om de fundamenten voor een nieuwe grondwettelijke democratie te geven. Maar de regering vond het maar lastig. We hadden gehoopt na al deze publicaties een beweging voor een nieuwe democratie te vinden.

Tomuschat ziet Walter Voordeckers als een voorbeeld van het feit dat sociale rechtvaardigheid nastreven werd gezien als subversief.

Hij hoopt dat wat er nu gebeurd in Guatemala tot een goed einde komt met de nieuwe president, zoon van een president die sociale rechtvaardigheid te brengen. Maar de situatie ziet er niet goed uit met de demarches van de regering en het congres.

17:42 Iduvina Hernández

Journaliste, mensenrechtenverdediger hoofd van CEDEM, in 2000 opgericht in Guatemala

Zoekt naar mechanismes voor democratische controle bij veiligheids- en inlichtingendiensten. En daarom word onderzoek gedaan naar counter insurgency van de staat en het leger van Guatemala. Ook declassificatie van de archieven van het leger en politie, en die zijn doorgegeven aan de procureur van de mensenrechten. Deze werden ook geanalyseerd om zo ernstige inbreuken op de mensenrechten en ook door de overheid en leger van 1970-1995 (einde burgeroorlog)

De verschroeide aarde en assen waren terminologie van het leger om hun plannen te benoemen, die plannen, ontwerp en uitvoeringen waren de verantwoordelijk van de generaal staf van het leger. Dat was de verantwoordelijkheid van degene die in de stoel zat en aan wie de intelligentie diensten rapporteren.

De doctrine van nationale veiligheid, had 2 assen, concentratie van de taken tegen de opstandige bewegingen in het leger en de constructie van een interne vijand tegen wie moeste worden opgetreden.

Iedereen die stemmen deed opgaan om de mensenrechten te verdedigen werden beschouwd als een interne vijand.

Op het einde van de jaren 80 was het beleid beschouwde dat het toepassen van de wet onvoldoende was om de opstandige activiteiten te onderdrukken. En daarom in plaats van mensen aan te klagen voor wettelijke instanties, werden andere mechanismes gecreëerd. Daarom werden politie of legergroepen geregeld die mensen aanhielden, ontvoerden. Ze ontvoerden mensen die interne vijand werden gezien.

Zij die werden meegenomen, vaak naar politie-infrastructuur zonder een register bij te houden werden gefolterd. Soms waren er ook militairen die deelnamen.
Soms werden ze dan naar een militaire installatie gebracht of ze werden door de politie zelf vermoord die de lichamen deden verdwijnen op plaatsen die ze in de hand hadden.
Het leger folterde dan verder als ze die overleefden werden ze vermoord en ontdeed zich dan van de lijken.
Zoals in Coban in Alta Verapaz, zijn 500 verdwenen opgegraven. Waarvan al 150 lichamen zijn geïdentificeerd. De lichamen bevonden zich op militair domein.
Ook in de hoofdstad is een put gevonden van lichamen van tientallen personen in de begraafplaats. Of ze werden gevonden in de straat en met xx aangeduid naar het lijkhuis werden gebracht. Xx = onbekend.

Wie is G2 nu bekend als militaire inlichtingen?
Ze stond in 1980 bekend als G2, die samen met G3, de uitvoerend eenheid, G1 personeel, G4 logistiek, de 4 eenheden van generale staf van het leger waren. Vanaf 1985 werd die genoemd generale staf nationale defensie. De chef was de generaal van het leger. Hij was de chef van de chefs van G1,2,3,4

Hoe heeft de G2 invloed gehad?
Ze was de centrale inlichtingenorganisatie. In de communicatiehiërarchie, volgde dit eigenlijk niet dit kanaal. Het was een direct kanaal van communicatie en handelingen van het onderste niveau via de chef van G2 naar de chef van het leger.
Bvb: basis bij een dorp, de commandant communiceerde naar hoger niveau, en zo opnieuw. Maar het G2 kanaal ging direct naar boven.

Wat was hun rol in de strijd tegen de interne vijand?
De  G2 was verantwoordelijk voor de ontvoeringen, folteringen, verkrachtingen en moorden. Volgens CEH 250 000 slachtoffers, waarvan 50 000 verdwenen, en van die verdwenen 5000 meisje en jongens. Dit zijn officiële gegeven van de VN. Het zou over meer mensen gaan, maar sommige families durfden niet getuigen, het is het meest bekende cijfer maar het zou een onderschatting kunnen zijn.

Commando 6, eenheid binnen nationale politie, werkte samen met G2 om mensen te ontvoeren en wiens arrestatie was bevolen door het leger. Zij waren daarvoor opgericht.

In welke periode waren G2 en Commando 6 actief?
Eind jaren 1970, rond 77, en Commando 6 tot 1982, en ook G2 tot 1982, wanneer na de staatsgreep, G2 werd hernoemd naar Directoraat inlichtingen (D2) Commando 6 is blijven functioneren tot er een andere eenheid het werk overnam. Fundamenteel stonden zonder bevel van het leger.

Wat over de ESA en doodsescaders?
Paramilitaire structuren, ze stonden onder het bevel van het leger, maar zonder een officiële legale connectie met het leger. ESA stelde lijsten op van communisten en guerrillero’s op om te elimineren. Zo stond het hoofd van de studenten op een lijst van 20 die gepubliceerd werd, en die werd dan ook in 1978 vermoord, na een speech te hebben gegeven aan het einde van een manifestatie die de oktober revolutie herinnerde. Voor zover het onderzoek kon uitvinden, was de lijst van ESA en de moord uitgevoerd door commando 6

Doctrine nationale veiligheid, werd de kerk geviseerd?
Ja, vooral priesters, missionarissen en nonnen, die spraken over de keuze voor de armen, de bevrijdingstheologie. En die ook bijdroegen aan de mensen die gevaar liepen omdat ze hun land verdedigen of een beter leven te zoeken voor hun gemeenschap. Het is erg droevig om sommige kerken te bezoeken in dorpen van Guatemala en daar herinneringsplaten te zien waar een priester of missionaris vermoord werd. En het is nog mogelijk om getuigen te horen van die zaken, die lijden door her verlies van hun pastoor. De brutale moord op Gerardi bijvoorbeeld, nadat hij een dossier over mensenrechten had gepresenteerd, is een duidelijk voorbeeld van hoe de staat de vertegenwoordigers van de katholiek kerk tot aan de dood vervolgde.

De verschillende beschuldigden werden één voor één besproken, gevraagd naar hun aandeel en de vraag of ze de terreur konden doen stoppen. Telkens was het antwoord dat ze een belangrijk aandeel hadden en in staat waren dit te stoppen en aan te klagen, maar ze waren een onderdeel van het systeem.

Een Jurylid vroeg hoe er van boven naar onder werd gewerkt met G2. Normaal gezien werd de G2 en de chef van het leger van die informatie voorzien. De informatie kwam naar boven en dan werd op niveau van generale staf en G2. Als het over slachtoffers ging omdat ze een bepaald profiel hadden werd ook de minister van defensie gebruikt en in G2 werden de plannen gemaakt werd beslist wie moest uitvoeren en werden de middelen ter beschikking gesteld en uitgevoerd en daarna werd er over de uitvoering gecommuniceerd.

19:06 Afsluiting

Een lichter programma werd verwacht en hopelijk een vroeger einde. (De jury begon te lachen)