De Faculteit Rechtsgeleerdheid verwelkomde op maandag 7 oktober Yolanda Oquelí Veliz. Zij nam de allereerste Quetzal Prijs voor mensenrechten en democratie in Guatemala in ontvangst, tijdens de internationale seminarieweek over geweld en straffeloosheid in Centraal-Amerika die het Leuvens Instituut voor Criminologie (LINC) en de KHLeuven van 7 tot 10 oktober organiseren.

Yolanda Oquelí Veliz: “Soms voelen we ons een beetje vergeten daar in ons hoogland. Deze prijs maakt duidelijk dat dat niet zo is.”
(c) KU Leuven – Rob Stevens

Overal in het land voeren lokale gemeenschappen actie tegen de mijnen, maar het vreedzame burgerprotest dat Yolanda sinds 2012 leidt, is bijzonder omdat ze de toegang tot de mijnsite in San José del Golfo en San Pedro Ayampuc nu al anderhalf jaar ononderbroken bezet houden. “Er staan permanent enkele tientallen tentjes. Elke vierentwintig uur worden ze afgelost. Hele families doen eraan mee. Op 7 december vorig jaar naderden er om één uur ‘s nachts 28 vrachtwagens vergezeld van een indrukwekkende politiemacht. Het mobiele netwerk was stilgelegd zodat we elkaar niet konden waarschuwen. Maar we luidden de klokken – het afgesproken signaal – en binnen de veertig minuten stroomden vierduizend mensen toe via de binnenweggetjes, om zich voor de vrachtwagens te gooien.”Yolanda Oquelí Veliz (32) heeft constant pijn, sinds ze vorig jaar vier kogels in haar lijf kreeg. De daders – twee gemaskerde mannen op een motor – zijn niet gekend. Maar het lijdt geen twijfel dat er een verband is met de strijd die Yolanda voert tegen het opstarten van een goudmijn in haar geboortedorp San José del Golfo en het naburige San Pedro Ayampuc, niet ver van de hoofdstad Guatemala.De bodem in Guatemala is rijk aan waardevolle ertsen. Noord-Amerikaanse en Canadese firma’s betalen de Guatemalteekse regering grof geld voor het verkrijgen van een mijnvergunning. Al 20% van het land is onder licentie. Yolanda Oquelí: “De plaatselijke bevolking wordt nooit betrokken. En de gevolgen voor mens en natuur zijn dramatisch. Bossen worden geveld, heuvels worden afgegraven, het grondwater wordt vervuild met zware metalen die nodig zijn voor het ontginningsproces – kinderen die spelen in gebieden waar al een aantal jaar een mijn actief is, lopen brandwonden op. Een mijn verbruikt op één uur zoveel drinkwater als één mens gedurende meer dan twintig jaar – terwijl water sowieso een schaars goed is in Guatemala.”

“De pijn van de kogel is een voortdurende herinnering dat we niet mogen opgeven.”

Er wordt niet openlijk opgetreden tegen de activisten, maar de bevolking wordt voortdurend geïntimideerd. In juli van dit jaar werd één van de actievoerders doodgeschoten toen hij van een vreedzame sit-in terugkeerde. Ook Yolanda en haar gezin – ze heeft twee kinderen van vier en twee – worden bedreigd. Haar echtgenoot werd ontvoerd en heeft het land verlaten. Sinds de aanslag op haar leven verhuist ze zelf van het ene safe house naar het andere: “We weten niet wie er achter de aanslagen zit, maar we gaan ervan uit dat het huurmoordenaars zijn die andermans vuile werk opknappen.”

Hoe houdt ze het vol? “Door de vele steunbetuigingen, in binnen- en buitenland. Soms voelen we ons een beetje vergeten daar in ons hoogland. Deze prijs maakt duidelijk dat dat niet zo is. En ik heb hoop voor de toekomst. We zijn van plan onze zaak aanhangig te maken bij de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). We gaan daar trachten aan te tonen dat de officiële milieustudies partijdig zijn. De pijn van de kogel (één kogel kon niet verwijderd worden – red.) is een voortdurende herinnering dat we niet mogen opgeven.”

Ine Van Houdenhove

De internationale seminarieweek ‘Violence and impunity in Central America: obstacles to development?’ wordt georganiseerd door LINC en KHLeuven in samenwerking met Guatebelga vzw, Solidarity with Guatemala, Amnesty International Students Leuven en met de steun van VLIR-UOS.